Genetika za Amateri

[Aleksandar B]

   Koga sednav da go pisuvam ovoj tekst, moram da priznaam deka imav sosema druga ideja. Temata za koja sakav da napisam zbor-dva trebase da bide posvetena na zivorotkite kako ziteli na nasite akvariumi. Nesto vo stilot na “Zivorotki, ribi za koj site velat deka ne gi sakaat, a site gi imaat vo svoite akvariumi”. Megutoa, bidejki ideata za tekstot otide vo drug pravec, sega za sega ke gi ostavam zivorotkite na raat.

    Da se vratam na temata, genetika.
Genetikata e nauka za nasleduvanjeto. Gi obrabotuva i pravi razlika pomegu naslednite osobini, nivnata postojanost ili promenlivost. Go izucuva nasleduvanjeto, vo zavisnost od nadvoresnite uslovi koj vlijaat na nego. Se na se nauka koja e mnogu kompleksna i definitivno ne e za amateri. No sepak, Jas ke probam onaka amaterski da Vi gi prezentiram osnovnite principi na genetikata i kako tie moze da se iskoristat vo akvaristikata.

    Osnova na denesnata, moderna genetika pretstavuvaat Mendelovite istazuvanja ili Mendelovite pravila (Gregor Johann Mendel 1822 – 1884).
Prvoto Mendelovo pravilo ili takanareceno pravilo na razdvojuvanje ili pravilo na slobodno kombiniranje govori za odnesuvanjeto na eden polimorfen genetski lokus ( gen ) vo tekot na razmnozuvanjeto. Znam deka recenicava zvuci slozeno, ama procesot ne e tolku slozen. Kako ilustracija na ova ke go razgledame originalnoto mendelovo istrazuvanje so grasok.
Ispituvanjeto e vrseno so dva vida grasok, so mazno zrno i so nabrano (neramno) zrno. Vo tekot na vkrstuvanjeto se prati samo ovaa karakteristika ili potocno genot koj rakovodi so nea. Koga ke se vkrstat ovie dva vida, se dobiva takanarecena F1 generacija. Site novodobieni rastenija se so mazno zrno. So megusebno vkrstuvanje (povratno vkrstuvanje) se dobiva generacija F2. Rastenijata koi se dobivaat imaat i mazni i nabrani (neramni) zrna, so toa sto maznite se mnogu poveke. Ili da go ilustrirame toa, ako maznoto zrno go oznacime so A/A , a neramnoto so a/a, vo F1 generacijata dobivame A/a + A/a + A/a + A/a. Bidejki site zrna (A/a) se mazni, a golemata bukva A (alel A) ja dobivme od maznoto zrno, taa se vika dominanten gen, dodeka pak malata bukva a (alel a) koja isto taka ja imaat site zrna, a ne e izrazena vo prvata generacija, se vika recesiven gen.
 So povratno vkrstuvanje na edinkite od F1 generacijata se dobiva slednoto:

A/a x A/a = F2
F2 = A/A + A/a + a/A + a/a
ili skrateno
F2 = A/A + 2A/a + a/a

Ako se zeme vo predvid dominantno-recesivniot odnos na alelite A i a, vo F2 generacijata dobivame:
A/A         –  dva dominantni aleli (A) ili mazno zrno
A/a i a/A – i vo dvete kombinacii postoi dominantniot alel A, znaci mazno zrno
a/a          - bidejki nedostasuva dominantniot alel A, ovie zrna se neramni

Znaci, doagame do zaklucok deka vo F2 generacijata se dobiva ¾ ili 75% mazni zrna i ¼ ili 25% neramni zrna. Ova e pravilo, sekogas e taka, bez izklucoci.
Dali moze moze da se pravi povratno vkrstuvanje vo F2 generacijata i da se dobie generacija F3? Da, moze. Megutoa rezultatot koj ke go dobieme ke zavisi od toa koja genetska kombinacija ke ja ima roditelskiot par koj ke go zememe za vkrstuvanje.

E sega, kakva e vrskata pomegu grasokot i akvaristikata?
Dokolku nekoj saka vo praksa da gi proveri ovie raboti, akvariumot e idealno mesto za toa. Istite ovie pravila i matematiki vazat i za ribite. Se sto ni e potrebno e eden par ... zivorotki, normalno. Ribi koi lesno se razmnozuvaat, ne baraat posebni uslovi i sto e najvazno brgu rastat. Taka vo mnogu kratko vreme moze da se vidat rezultatite na ekperimentot. Jas gi preporacuvam singapurskite ribi, bidejki se odgleduvani vo cisti linii, t.e. site braka i sestri se ista boja. Najvazno od se e da ne zaboravime deka celo vreme zboruvame za monohibridno vkrstuvanje ili rabota na samo eden gen. Dokolku ekperimentirame so bojata na ribite, gi vkrstuvame za da dobieme odredena boja. Nemame nikakvo vlijanie na polot na ribite koi ke gi dobieme, na oblikot na nivnite perki i slicno.
    I uste edna mnogu vazna rabota za kraj. Dokolku dojdeme do F3 generacija, seuste imame kontrolirano vkrstuvanje. Kako izbor na roditeli imame samo cetiri kombinacii. Sekoe ponatamosno vkrstuvanje e mnogu opasno zatoa sto se pojavuvaat mnogu od recesivnite geni koi nesakame da gi dobieme. So zgolemuvanje na procentot na ribi koi ja imaat recesivnata boja koja sme ja barale, dobivame i mnogu drugi “ukrasi”. Nerazvieno telo, perki, nasledni bolesti i slicno.
F3 generacija MORA da bide posledna vkrstena vo srodstvo. Posle nea morame da vkrstuvame ribi od razlicna “krvna linija”.
   Uste ednas da kazam, ova e objasnuvanje od eden “amater” sto se odnesuva do medicinata i genetikata, no se nadevam deka uspeav da bidam jasen vo toa sto sakav da Vi go prezentiram.



Aleksandar B

[ПРЧО]

  u sekoj slucaj  i 

[kiko_vet]

 nb,m Aleksandar, ubavo bese da se podsetime na casovite od biologija i gregor mendel so negovite grasoci i kako toa odi     

[majakashi]

 

[Ljube]

Ace be!! Koj amater ke go razbere ova  Bravo za   

[petreski t.]

   t28 

[Саше]

  t28 t28

[jufka]

 

[Cimento]

 t28

[nenad66]

  za tekstotg , a genetikata i ne e teska kolku sto izgleda napoisano vo praksa e polesno , samo sledi gi pojasnuvanjata .....

[Gjuro]

 nb,m za postot , ja od ova razbrav deka ne treba da gi mesame plavite i zoltite ghg boskef. t28

[Aleksandar B]

ja od ova razbrav deka ne treba da gi mesame plavite i zoltite